Położenie

Gmina Janów Podlaski położona jest w północnej części powiatu bialskiego oraz w północno-wschodniej części województwa lubelskiego. Od strony północnej i częściowo wschodniej na odcinku ok. 25,5 km graniczy z rzeką Bug, która jest zarazem granicą państwową z Białorusią. Gmina sąsiaduje z czterema gminami wchodzącymi w skład powiatu bialskiego: od południowego wschodu na odcinku 25,5 km z gminą Rokitno, od południa na odcinku 2,6 km z gminą Biała Podlaska, na krótkim odcinku 0,8 km z gminą Leśna Podlaska, oraz na odcinku 24,2 km z gminą Konstantynów. Zajmuje powierzchnię 135,73 km2 (co stanowi około 0,19% powierzchni województwa lubelskiego).

Siedzibą gminny jest Janów Podlaski, dawniej miasto, obecnie osada.
Gmina Janów Podlaski jest jedną z 213 gmin województwa lubelskiego, położoną w podregionie bialskopodlaskim.

Gmina Janów Podlaski jest jedną z 19 gmin wiejskich należących do powiatu bialskiego ziemskiego, który największy jest pod względem obszaru w województwie lubelskim. Odległość od stolicy powiatu – Białej Podlaskiej wynosi 21 kilometrów.

Przez Janów Podlaski przebiega droga wojewódzka nr 698 relacji Siedlce-Łosice-Konstantynów-Terespol biegnąca niemalże przez środek gminy na odcinku ok. 17 km /z zachodu na wschód/ przez miejscowości Nowy Pawłów, Janów Podlaski, Werchliś, Błonie, aż do granicy państwa. Pod względem administracyjnym gmina podzielona jest na 18 sołectw i odrębną jednostkę osadniczą – Wygoda, w której znajduje się siedziba słynnej Stadniny Koni.

Charakterystyczną cechą terenów wiejskich gminy Janów Podlaski jest występująca prawie we wszystkich wsiach towarzysząca zagrodowa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Domy jednorodzinne lub wielorodzinne bez zagród, są posadowione głównie w Janowie Podlaskim i Wygodzie, towarzyszą im niewielkie działki na których są usytuowane niewielkie budynki gospodarcze, ogródki warzywne i kwiatowe.

Atrakcyjność przyrodnicza gminy Janów Podlaski, a także rodzinne związki sprzyjają powolnemu, ale stałemu rozwojowi zabudowy letniskowej. Przejawia się to w budowie nowych obiektów letniskowych, przekształceń i modernizacji dawnej zabudowy bądź przenoszenie starych ale ciekawych architektonicznie zabudowań z odległych nieraz miejscowości. Takie adaptacje są zjawiskiem pożądanym i godnym poparcia z punktu widzenia rozwoju agroturystyki.
W Janowie Podlaskim zabudowa ma charakter małomiasteczkowy z siecią ulic i placów, których aktualnie jest 45.

Centralny punkt osady stanowi rynek – Plac Partyzantów, którego historyczny układ na przestrzeni wieków nie został zmieniony. W Janowie Podlaskim zachowały się historyczne monumentalne budowle, jak kościół p.w. św. Trójcy, kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, budynki dawnego sanktuarium, dzwonnica, czy zamek biskupi, jak i typowa XIX i XX wieczna drewniana zabudowa małomiasteczkowa, głównie parterowa. Tylko przy rynku i ulicach z niego wychodzących w miarę zwarta. W pozostałych częściach cofnięta od ulicy, otoczona ogrodami lub zabudowaniami związanymi z gospodarką rolną. W centrum rynku usytuowany jest zespół sklepów – zwanych kramnicami.

Ze względu na szczególne wartości historyczne i kulturowe osada Janów Podlaski objęta jest ochroną konserwatorską i archeologiczną i wszelkie inwestycje, adaptacje, modernizacje budynków oraz podziały działek muszą być uzgadniane ze służbami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.